خانواده ها از ترس حرف نمی زنند؛ ترانه موسوی یکی از جان باخته گان است

روزنامه حکومتی اعتماد، کیهان مهرگان :   پس از بلندشدن اعتراض به نتایج انتخابات،گروهی از شهروندان گمنام که فعالیت سیاسی مستمر نداشتند دستگیر و روانه بازداشتگاه ها شدند. بلاتکلیفی بازداشت شدگان و خسارت دیدگان از وقایع پس از انتخابات رهبران جریان اصلاح طلب را واداشت با تشکیل کمیته یی وضعیت این شهروندان را پیگیری کنند. مرتضی الویری یکی از اعضای این کمیته در گفت وگو با «اعتماد» گزارشی از فعالیت های این کمیته ارائه می کند.

کمیته پیگیری بازداشت شدگان حوادث پس از انتخابات تاکنون چه کرده، با چه کسانی ملاقات کرده است و فعالیت هایش را چگونه پیگیری می کند؟

قریب به دو ماه است که این کمیته کار می کند. این کمیته حاصل جلسه مشترک آقایان کروبی، خاتمی و مهندس موسوی است و قرار بر این شد چهار نفر به نمایندگی از این افراد مساله زندانیان را پیگیری کنند. بعد از تشکیل کمیته پیگیری، دو کمیته فرعی تشکیل دادیم؛ یکی کمیته بررسی آسیب دیدگان و دیگری کمیته معاضدت حقوقی. کمیته اول بیشتر می پردازد به وضعیت کسانی که صدمه و خسارت دیده اند و نیاز به کمک مالی دارند یا احیاناً نان آور خانواده خود را به دلیل دستگیری یا قتل از دست داده اند و احتیاج است به آنها کمک شود. کار دیگری که انجام می شود جمع آوری اطلاعات برای ایجاد بانک اطلاعات برای کسانی است که در این اتفاقات جان خود را از دست داده اند یا دستگیر شده اند یا در وضع بلاتکلیفی به سر می برند یعنی جمع آوری اطلاعات درباره جان باختگان، بازداشت شدگان و مفقودان. کمیته دوم یعنی کمیته معاضدت حقوقی که بنایش بر این بود کهس به مسائل حقوقی آسیب دیدگان بپردازد. این کمیته سه کار اساسی را در دستور کار قرار داد؛ ابتدا پیگیری وضعیت حقوقی جان باختگان و شکایت احتمالی از کسانی که به عنوان قاتل شناسایی شده اند، دوم رسیدگی به وضعیت حقوقی بازداشت شدگان و کمک به این افراد برای در اختیار گرفتن وکیل و سوم تنظیم شکایت برای کسانی که خسارت دیده اند.

-آیا این کمیته از حقوقدانان تشکیل شده است؟

بله، اکثراً حقوقدان هستند. ما تلاش کردیم فعالیت کمیته رنگ سیاسی به خود نگیرد بلکه بیشتر جنبه امدادی داشته باشد و به محض اینکه متولی دیگری برای این کار پیدا شد خود را کنار بکشیم. برای همین خیلی خوشحال شدیم که مجلس و شورای شهر تهران به این مساله ورود کردند. تصمیم گرفتیم با کمیته هفت نفره یی که مجلس برای این کار تشکیل داده، ارتباط بگیریم. دو هفته پیش جلسه مشترکی داشتیم. اطلاعاتی که ما داشتیم در اختیار آنها قرار دادیم و حتی پیشنهاد کردیم اگر این کارهایی که ما داریم انجام می دهیم آنها آمادگی انجام آن را دارند، حاضریم کمیته را تعطیل کنیم و آنها کارها را دنبال کنند.

-چرا این پیشنهاد را دادید؟

به خاطر اینکه کمیته هفت نفره از جایگاه حقوقی مستحکمی برخوردار است. ما ترجیح می دادیم کمیته خودمان را تعطیل کنیم و امیدوار هستیم روزی چنین شود.

-پس به این نتیجه نرسیدید که کمیته را تعطیل کنید؟

نخیر.

-علت چه بود؟

برای اینکه آنجا مرکزی که بتوانند افراد و خانواده ها با آنها تماس بگیرند و نیازهایشان را با آنها مطرح کنند، وجود ندارد. در آن جلسه ما به آنها پیشنهاد دادیم فراخوان بدهند و در آن فراخوان اعلام کنند کلیه افراد بیایند و اطلاعات خودشان را در اختیار کمیته بگذارند و بانک اطلاعاتی که ما می خواهیم تشکیل بدهیم آنها تشکیل بدهند. حتی ما از آنها دعوت کردیم که بهتر است شما با رئیس سازمان بهشت زهرا تماس بگیرید تا بتوانید فهرست جان باختگان این حوادث را دقیق تر روشن کنید. پیشنهاد ما هنوز به تحقق نپیوسته و اگر چنین نشود ما ترجیح می دهیم خودمان فعالیت کنیم.

-یعنی آنقدر اعتماد به کمیته هفت نفره مجلس وجود دارد که وظایف خودتان را به آنها محول کنید؟

این اعتماد موکول به روزهای آینده است که ببینیم کمیته مجلس این کارها را به خوبی انجام می دهد یا نه؟ مواردی وجود دارد که اعتماد ما را سلب می کند.

-این موارد کدام است؟

عکس العملی که در قبال نامه آقای کروبی، رئیس مجلس از خود نشان دادند کمی ما را به تردید انداخت. برای ما قابل قبول نبود که ظرف ۲۴ ساعت و پیش از آنکه مستندات آقای کروبی را ببینند، بگویند کذب است. خوب بود این اظهارنظر بعد از بررسی موضوع انجام می شد. یا وقتی که گزارش شد ۴۵ جنازه در تاریخ های ۲۱ و ۲۴ تیر به صورت گمنام در قطعه ۳۰۲ بهشت زهرا دفن شده، بدون بررسی مورد تکذیب قرار گرفت. این نوع موضع گیری ها باعث می شود کمی تردید به وجود بیاید که آیا واقعاً کمیته به دنبال کشف حقیقت است یا اینکه به خاطر فشارهایی که به آنها وارد می شود،آنها را از کارشان باز می دارد.

-در این مدتی که فعالیت کمیته مشترک آغاز شده تا چه اندازه در پیشبرد اهداف تان موفق بوده اید؟

متاسفانه اغلب درها به روی ما بسته است. به این ترتیب که تلاش کردیم با برخی افراد و نهادهای ذی ربط ملاقات و تماس برقرار کنیم اما آنها از ملاقات کردن خودداری کردند.

-کدام نهادها و کدام یک از مسوولان حاضر نشدند با شما ملاقات کنند؟

مثلاً می خواستیم با رئیس مجلس ملاقات کنیم که ایشان امتناع کردند.

-چرا؟

چون گفتند این کمیته را به رسمیت نمی شناسند. حاضر نشدند با این کمیته با نام و عنوان کمیته دیدار کنند. فقط حاضر شدند با فرزند شهید بهشتی دیدار کنند. همچنین درخواست دیدار ما با رئیس قوه قضائیه به جایی نرسیده است. می خواستیم با دادستان تهران ملاقات کنیم که ایشان هم شخصیت حقوقی کمیته را به رسمیت نشناختند و فقط حاضر شدند با آقای بهشتی ملاقات کنند. در مورد دیدار با زندانیان دست ما کاملاً بسته است. آنچه برای ما قابل انجام است و استقبال هم از آن زیاد است، ملاقات با خانواده های جان باختگان و زندانیان است. آن هم به خاطر این است که به ما اعتماد می کنند چون منصوب کروبی و موسوی هستیم.

-پیگیری های شما درباره کشته شدگان به کجا رسیده؟

ما ۶۹ نفر از کسانی که جان شان را از دست داده اند شناسایی کردیم و اسامی آنها را در اختیار کمیسیون ویژه مجلس گذاشتیم.

-در مورد این تعداد اختلاف به وجود آمد؟

این آمار از طریق کمیته که با خانواده ها تماس گرفته و اطلاعاتی که آنها ارائه داده اند، تهیه شده است. منتها ما هفت اسم داریم که مفقود هستند چون اسامی این هفت نفر نه در بین زندانیان وجود دارد، نه با خانواده هایشان تماس گرفته اند و نه اسم شان در لیست کشته شدگان است. بهشت زهرا و سردخانه ها هم اطلاعاتی از آنها ندارند. از گوشه و کنار هم خبر می رسد، خانواده هایی که در این جریانات عزیزی را از دست داده اند از ترس یا ناراحتی زیاد حاضر نیستند همکاری کنند. من تصور می کنم رسیدن به آمار واقعی نیاز به زمان دارد.

-درباره ترانه موسوی، وضعیت این خانواده چگونه است؟

ترانه موسوی یکی از جان باختگان است و آنچه در برنامه ۳۰/۸ شبکه ۲ و سایر رسانه ها در مورد زنده بودن وی پخش شد، بی اساس است. باید دلسوزان نظام از آقایان توضیح بخواهند که چرا این گونه مطالب خلاف واقع پخش و با اعتماد مردم بازی می شود.

-نامه آقای کروبی به رئیس مجلس خبرگان بازتاب گسترده یی در کشور داشت، آیا در نگارش این نامه با کمیته هماهنگ شده بود؟

ما در جریان این نامه نبودیم. فقط بعد از انتشار این نامه ایشان عنوان کردند عده یی مستقیماً به وی مراجعه کرده و در این مورد شهادت داده اند و مستنداتی ارائه کرده اند.

-آیا الان کمیته مسوولیتی برای پیگیری این مساله برعهده گرفته است؟

به ما چیزی واگذار نشده. اگر بخواهند پیگیری می کنیم.

-تا به حال برای جان باختگانی که مشخص شده اند، چه کرده اید، آیا از لحاظ مالی به آنها کمک کرده اید، امکانی هست که از طرف دولت جبران خسارت شوند، رویکردتان برای کمک به این خانواده ها چیست؟

اولین قدمی که ما در این زمینه برمی داریم جمع آوری اطلاعات و واقعیت یابی است که ببینیم با چه مجموعه یی از جان باختگان و آسیب دیدگان مواجه هستیم. مرحله دوم دسته بندی این افراد از نظر نیازهایشان است چون برخی ها نان آور خانه بودند و برخی ها فقط مسوولیت شخص خودشان را برعهده داشتند.

مرحله سوم تجهیز منابع و امکانات بود تا به وسیله این منابع بتوانیم در قالب آن منابع آنها را پوشش دهیم. خوشبختانه شورای شهر تهران چند روز قبل طرحی را در این زمینه تصویب کرد که به موجب آن بخشی از خسارات ناشی از حوادث اخیر توسط شهرداری قابل پرداخت خواهد بود. اگر شهرداری بخواهد ما کلیه اطلاعاتی را که در این زمینه جمع آوری کرده ایم در اختیارشان قرار خواهیم داد.

- اگر این کار انجام نشود کمیته چه می کند؟

ما به دنبال این هستیم که شماره حسابی را اعلام کنیم و از افراد سراسر کشور کمک مالی بخواهیم. می خواستیم حساب باز کنیم که گفتند باید تشکیلات به ثبت رسیده و خیریه این کار را انجام دهد. قرار بر این است که از طریق خیریه یی این کار انجام شود تا مغایرت قانونی نداشته باشد.

-خانم ها ابتکار، کدیور، ابطحی و خاتمی تشکیلات خیریه یی دارند.

به هرحال به دنبال این هستیم که توسط یک تشکیلات خیریه این کار را انجام دهیم.

-به آسیب دیدگان دیه تعلق می گیرد یا فقط کمک مالی می شود؟

این مساله بستگی به منابع ما دارد. اگر منابع کفایت کند طبیعتاً باید جبران خسارت به صورت کامل انجام شود اما اگر منابع محدود باشد ما فقط می توانیم به افرادی که وضعیت حاد و مزمن دارند و دچار بحران جدی در زندگی هستند، کمک کنیم

.
-در مورد بازداشت شدگان چه اقداماتی انجام می دهید، مضاف بر اینکه بسیاری از آنها یا دانشجو هستند یا دانش آموز و کمی بعد با شروع فصل درس و دانشگاه باید سر کلاس بنشینند؟

این افراد چند مساله دارند. افرادی هستند که دانشجویند و امتحان شان را از دست داده اند و در صحبتی که ما با نمایندگان مجلس در مورد این افراد داشته ایم، سعی کردیم مکاتباتی صورت بگیرد که امتحان شان را مجدداً بدهند و مجلس هم پذیرفت که لطمه نبینند. در مورد بازداشت شدگانی که احتیاج به وکیل دارند ما یک کمیته معاضدت حقوقی تشکیل داده ایم تا بتوانند از راهنمایی های حقوقی بهره مند شوند. در مورد تماس و ملاقات با خانواده هایشان از طریق نمایندگان مجلس سعی کردیم امکان ملاقات و تماس تلفنی برایشان فراهم کنیم.

-بخشی از بازداشت شدگان افراد مشهور و فعالان سیاسی شناخته شده هستند که رسانه ها به آن توجه دارند و بخشی دیگر مردم عادی هستند که اساساً فعالیت سیاسی هم ندارند و صرفاً در تجمعات و... دستگیر شده اند. شما برای ارتباط با این دو برنامه مشخصی ترتیب داده اید، آیا برنامه شما تنها پیگیری وضعیت بازداشت شدگان سیاسی است؟

در هر حال این دسته بندی وجود دارد اما علم و آگاهی به این مصداق وجود ندارد. ما در درون افراد نیستیم که بدانیم اینها کسانی هستند که با انگیزه های سیاسی وارد این تظاهرات و راهپیمایی ها شده اند یا مردم عادی بوده اند که مورد ضرب و شتم قرار گرفته اند. برای ما این امکان وجود ندارد و ما در مقام قضاوت نیستیم که بتوانیم قضاوت کنیم این افراد به صورت آگاهانه در این مسائل شرکت کرده اند یا ناآگاهانه در تجمعات حاضر شده اند؟ ما با نگاه سیاسی به این افراد نمی نگریم بلکه نگاه ما کمک به آنان در چارچوب های قانونی و انسان دوستانه است.

-پس از مدتی به دستور آقای هاشمی شاهرودی برخی از زندانیان سیاسی مانند مهندس توسلی از نهضت آزادی، عماد بهاور رئیس شاخه جوانان این حزب و چند نفر دیگر آزاد شدند اما ناگهان روند آزادی ها متوقف شد ماجرا از چه قرار بود؟

تصور من این است که به دلیل پایان یافتن دوره تصدی آقای هاشمی شاهرودی از یک طرف و شروع فعالیت کمیته هفت نفره و شوک ناشی از به قتل رسیدن آقای محسن روح الامینی در زندان این سه حادثه دست به دست هم داد تا روند سختگیرانه و غیرقابل انعطافی را که در قبال زندانیان داشتند دچار نوسان کنند. والا من بر این باور هستم که این اتفاق نیفتاده و جریانات سختگیرانه همچنان ادامه دارد. من نمونه یی را برای شما می گویم؛ یک روز با همسر صادق نوروزی به مجلس رفتیم. من در ذهنم مرور می کردم که همین آقای صادق نوروزی برای برپایی نظام جمهوری اسلامی محکوم به حبس ابد شد و در آستانه پیروزی انقلاب اسلامی از زندان آزاد شد و از زندان قصر تا محل زندگی اش در میدان ژاله مردم روی دست شان او را به خانه بردند. حالا شما در نظر بگیرید فردی که قبل از انقلاب برای برپایی نظام جمهوری اسلامی محکوم به حبس ابد شده بود اکنون در زندان است بدون اینکه کوچک ترین جرمی داشته باشد و بدون اینکه حتی در راهپیمایی شرکت کرده باشد.

فقط به دلیل اینکه از راهپیمایی مردم در داخل اتومبیلش عکس گرفته است و این مساله به هیچ وجه قابل توجیه و قابل درک نیست چگونه به خاطر این اتفاق او را بازداشت می کنند.

-آیا کمیته با آزاد شدن احتمالی زندانیان سیاسی به خصوص افراد مشهور به کارش ادامه می دهد یا تا آخرین روزی که آخرین بازداشتی در زندان باشد به کارش ادامه می دهد؟

این کمیته برای پیگیری مسائل افراد مشهور شکل نگرفته که با آزاد شدن آنها کارش تمام شود. در عین حال تمایلی برای باقی ماندن نداریم. این کمیته زمانی کارش به پایان می رسد که متولی دیگری این کار را انجام دهد. مثلاً اگر مجلس یا شورای شهر این کار را انجام دهد ما به شدت استقبال می کنیم که تمام کارها را به آنها واگذار کنیم. اما اگر متولی دیگری پیدا نشود این کمیته که مسوول پیگیری امروز زندانیان است حتی اگر یک زندانی هم بی گناه در زندان مانده باشد، ما احساس می کنیم مسوولیتی را که برعهده ما گذاشته اند برجای خود باقی است و برای آنها تلاش می کنیم.

-به تشکیل یک کمیته حقوقی که در واقع کار تنظیم شکایت بازداشت شدگان را برعهده دارد اشاره کردید. چقدر این مساله بازداشتگاه کهریزک در دستور کار شما قرار دارد یا کسانی را که تخلف کرده اند. فکر نمی کنم جایی را داشته باشیم که نیروهای نظامی و انتظامی در جریان یک تظاهرات اولاً شلیک کنند، دوماً با اسلحه گرم جنگی شلیک کنند و سوماً اینکه به نوعی شلیک کنند که منجر به مرگ شود و این خودبه خود در هر نیرویی چه لباس شخصی، چه نظامی و چه انتظامی یک تخلف محسوب می شود. آیا کمیته برای این مساله پیگیری می کند و برای یافتن عاملان و مقصران این کشته شده ها هم اقداماتی انجام خواهد داد؟

علاوه بر صحبت هایی که شما آن را مطرح کردید ما تفکرات دیگری داریم که باید مورد بررسی قرار بگیرند. برای مثال به موجب قانون نباید متهم را شبانه یا نیمه شب بازداشت کنند و این خلاف قانون است یا در زمان دستگیری هرگز نباید مورد ضرب و شتم قرار گیرند ولی ما مواردی داریم که افراد در موقع دستگیری بدون هیچ دلیلی مورد ضرب و شتم قرار گرفته اند. لذا این کمیته معاضدت حقوقی سعی می کند بر مبنای چارچوب های قانونی موجود بررسی کند. البته به دلیل محدودیت زمان و محدودیت امکانات ما بیشتر به مواردی می پردازیم که از نظر تخلف سنگین تر و جدی تر است.

-با تغییر آیت الله هاشمی شاهرودی شما امیدی به بهبود ارتباط خود با رئیس قوه قضائیه دارید؟

رئیس جدید قوه قضائیه مواضع خود را در مورد دستگیرشدگان حوادث اخیر اعلام نکرده است. باید دید آیا رئیس جدید قوه قضائیه دنباله رو این اتفاقات انجام شده و سیاست های موجود است یا منتقد این مساله است. ما امیدواریم آقای لاریجانی نسبت به آنچه اتفاق افتاده و آنچه در حال اتفاق افتادن است و شدیداً باعث آزردگی دلدادگان به انقلاب و علاقه مندان به نظام جمهوری اسلامی است عکس العمل نشان دهد. اگر چنین باشد ما استقبال خواهیم کرد و تمام اطلاعاتمان را در اختیار قوه قضائیه قرار خواهیم داد برای اینکه بتوانیم مشکلات بازداشت شدگان بی گناه را حل کنیم.